Bạn đã từng nghe đến thuật ngữ “Tokenomics” nhưng vẫn chưa hiểu rõ nó là gì? Nó là bộ khung vững chắc chi phối cách thức hoạt động của một dự án, từ giá trị token, cơ chế phân phối, cho đến các chiến lược phát triển cộng đồng. Trong bìa viết ngày hôm nay hãy cùng Betomon khám phá Tokenomics là gì và tầm quan trọng của nó đối với sự thành công của một dự án tiền điện tử ra sao nhé!
Tokenomics là gì?
Tokenomics là một thuật ngữ ghép giữa “token” và “economic” để chỉ bộ khung kinh tế tạo nên giá trị và sự hấp dẫn của một loại tiền mã hóa đặc biệt đối với các nhà đầu tư. Điều này bao gồm tất cả các yếu tố từ token, cách thức phân phối token cho các bên liên quan chẳng hạn như đội ngũ phát triển, nhà đầu tư, công đồng,.. và cách thức sử dụng token trong hệ sinh thái ví dụ như thanh toán, quản trị, stake,…
Nói một cách dễ hiểu Tokenomics chính là một bản thiết kế chi tiết về cách thức hoạt động của một hệ sinh thái tiền điện tử, giúp đảm bảo sự phát triển bền vững, tăng cường giá trị của token và thu hút sự tham gia của cộng đồng.
Ví dụ như:
Đối với nền tảng Ethereum thì Tokenomics dựa trên cơ chế Proof of Work và sử dụng token ETH để thanh toán phí giao dịch, stake để tham gia quản trị mạng lưới. Hay đối với Binance Coin (BNB) thì Tokenomics của nó dựa trên cơ chế đốt token (burn), giúp kiểm soát nguồn cung và tăng giá trị của token. Hoặc đối với Uniswap thì Tokenomics sẽ sử dụng token UNI để quản trị mạng lưới và chia sẻ lợi nhuận cho các nhà cung cấp thanh khoản.
Việc tìm hiểu về tokenomics được xem là rất quan trọng trong quá trình trade coin, bởi vì một dự án có những động lực mua và nắm giữ token được thiết kế thông minh sẽ có khả năng tồn tại và phát triển tốt hơn một dự án không xây dựng một hệ sinh thái xung quanh token của mình. Một nền tảng được xây dựng tốt thường dẫn đến nhu cầu cao hơn trong thời gian, khi các nhà đầu tư mới đổ vào dự án và đẩy giá tăng cao hơn.
Vai trò của tokenomics trên thị trường Crypto
Tokenomics đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong sự thành công của một dự án tiền điện tử. Nó như là “xương sống” cho cả hệ sinh thái, định hình cách thức hoạt động, thu hút người dùng, và tạo ra giá trị cho token.
Có thể thấy đối với một thị trường đông đảo người tham gia từ mọi tầng lớp như crypto. Đây được xem như một ván bài vậy. Từ Developers nổi tiếng như Andre Cronje, Vitalik Buterin, tới Market Makers như CZ, Sam FTX, và Sàn như Binance, OKX, Kucoin. Đôi khi có cả những quỹ đầu tư lớn như a16z, Pantera, Animoca Brand, và đương nhiên, đám nhỏ lẻ như ta.
Ở đây, phần lớn chúng ta đang tham gia một cuộc chơi mà đã được vạch sẵn từ các xu hướng NFT, Gamefi, M2E. Nhóm tạo lập, sàn, market makers nắm giữ những lá bài mạnh từ vị thế mua token rẻ, và chơi một cuộc chơi họ tạo ra và thường là không thể thua. Chúng ta, những nhà đầu tư nhỏ lẻ thường mua ở vị thế sau và phải biết rõ luật chơi và vị thế của mọi người.
Token, cũng giống như lá bài, được xây dựng bởi những người lành nghề như developers, builders, market makers có uy tín. Thực tế, thị trường crypto ngắn hạn là trò chơi Zero-sum, mọi người đều muốn kiếm tiền và để làm được điều đó, chúng ta cần hiểu rõ Tokenomics – chính là cách token hoạt động.
Chuyển qua phần Economics thì bản chất giống như quy luật cung cầu. Khi mọi người dự đoán giá token sẽ tăng thì xu hướng mua nhiều hơn giúp tăng cầu. Ngược lại, giảm nguồn cung cũng có thể làm giá tăng.
Các tính năng chính của Tokenomics
Các tính năng chính của Tokenomics liên quan mật thiết đến nhau, cùng tạo nên một hệ sinh thái bền vững, hấp dẫn và thu hút người dùng. Khi hiểu rõ các tính năng này, bạn sẽ có cái nhìn rõ hơn về cách thức hoạt động của một dự án tiền điện tử và có thể đưa ra quyết định đầu tư thông minh hơn. Dưới đây là những tính năng chính của Tokenomics:
Mining & Staking Rewards
Mining & Staking Rewards trong Tokenomics là các cơ chế khuyến khích người dùng đóng góp vào việc duy trì và phát triển hệ sinh thái. Mining (khai thác) thường liên quan đến việc sử dụng sức mạnh tính toán để giải quyết các bài toán phức tạp và xác nhận các giao dịch trên Blockchain, đổi lại nhận được phần thưởng là token. Trong khi đó, Staking (cắm) là việc khóa token trong một khoảng thời gian nhất định để hỗ trợ hoạt động của mạng lưới, đổi lại nhận được phần thưởng là token hoặc lợi nhuận từ phí giao dịch. Cả hai cơ chế này đều khuyến khích người dùng tham gia vào hệ sinh thái, tăng cường độ bảo mật và ổn định cho mạng lưới, đồng thời thúc đẩy việc sử dụng và giá trị của token.
Đối với các dự án Layer Blockchain như Ethereum, Bitcoin, Avalanche, việc thực hiện quá trình mining và staking đóng vai trò quan trọng làm động lực cốt lõi để xây dựng một mạng phi tập trung. Qua việc này, dự án đảm bảo việc xác thực các giao dịch và duy trì tính bảo mật của mạng lưới. Cơ chế này cho phép dự án thưởng mã token mới cho những người tham gia đầu tư vào phần cứng hoặc phần mềm tính toán để thực hiện các công việc như xác thực giao dịch, tạo các block mới trên chuỗi, và lưu trữ dữ liệu trên các block này.
Để giải thích cụ thể hơn, token được thưởng cho các Miner (thợ đào) trên mạng sử dụng Proof-of-Work hoặc cho các Validator Node trên mạng sử dụng Proof-of-Stake. Các hoạt động mining và staking không chỉ giúp duy trì tính an toàn của hệ thống mà còn tạo ra động lực kinh tế cho những người đóng góp vào quá trình xây dựng và duy trì mạng lưới blockchain.
Payment
Payment (thanh toán) trong Tokenomics là chức năng sử dụng token như một phương thức thanh toán cho các dịch vụ hoặc sản phẩm trong hệ sinh thái. Nó biến token từ một đơn vị kỹ thuật số thành một phương tiện trao đổi giá trị, giúp thúc đẩy việc sử dụng token và tạo ra nhu cầu cho token trong hệ sinh thái. Ví dụ, bạn có thể sử dụng token để thanh toán phí giao dịch, mua hàng hóa, sử dụng dịch vụ trực tuyến, hoặc tham gia vào các hoạt động trong hệ sinh thái. Tính năng thanh toán giúp tạo ra một vòng xoay kinh tế cho hệ sinh thái, khuyến khích người dùng tích lũy và sử dụng token, từ đó góp phần tăng giá trị cho token trong dài hạn.
Đây là một đặc điểm phổ biến của các loại token. Gần như tất cả các dự án hoạt động theo mô hình cung cấp dịch vụ và thu phí đều tích hợp tính năng này cho token của mình.
Ví dụ, ETH là một loại token có chức năng thanh toán, cho phép người dùng lựa chọn trả phí giao dịch bằng ETH trên mạng Ethereum. Hoặc, trong dự án Hooked Protocol, token HOOK có thể được sử dụng như một phương tiện thanh toán để tham gia các hoạt động trong hệ sinh thái của dự án. Việc này giúp tạo ra một hệ thống kinh tế nội bộ, thúc đẩy sự sử dụng và giá trị của token trong cộng đồng.
Governance
Governance (quản trị) trong Tokenomics là một cơ chế cho phép người dùng nắm giữ token tham gia vào việc ra quyết định và điều hành hoạt động của dự án. Nó biến token không chỉ là công cụ trao đổi, mà còn là công cụ để tham gia quản lý hệ sinh thái. Người dùng có quyền bỏ phiếu về các vấn đề liên quan đến dự án, chẳng hạn như thay đổi thông số, phân bổ quỹ, đề xuất nâng cấp, và quyết định về lợi nhuận. Governance giúp tăng cường tính phi tập trung, minh bạch, thúc đẩy sự tham gia, và cải thiện hiệu quả của dự án.
Ngày nay, mô hình quản trị phi tập trung DAO (Decentralized Autonomous Organization) đã trở nên rất phổ biến, làm thay đổi quyền quyết định về sự phát triển và điều chỉnh dự án. Thay vì thuộc về đội ngũ phát triển hoặc các quỹ đầu tư, quyết định quan trọng ngày càng được cộng đồng người dùng tham gia.
Người dùng sau khi mua và nắm giữ token có khả năng tham gia vào quá trình biểu quyết trong mô hình DAO. Trong một số trường hợp, có thể yêu cầu người dùng khóa token của mình trước khi có thể tham gia biểu quyết.
Ví dụ, trong dự án Arbitrum, cộng đồng có khả năng tham gia quyết định quan trọng thông qua việc sử dụng tính năng Governance của Arbitrum DAO, sử dụng token ARB. Điều này thể hiện sự minh bạch và tính cộng đồng hóa trong quá trình quyết định quản lý và phát triển dự án.
Burning
Burning (đốt token) là một cơ chế quan trọng trong Tokenomics, giúp kiểm soát nguồn cung và tăng giá trị của token. Token bị “đốt” nghĩa là chúng bị loại bỏ khỏi lưu thông vĩnh viễn, khiến số lượng token còn lại trở nên khan hiếm hơn. Điều này tương tự như việc đốt tiền giấy để giảm lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế, giúp kiểm soát lạm phát và tăng giá trị đồng tiền. Cơ chế đốt token có thể được thực hiện bằng cách đốt trực tiếp, đốt thông qua phí giao dịch, hoặc chương trình mua lại và đốt. Việc đốt token thường được áp dụng trong các dự án tiền điện tử muốn tạo ra sự khan hiếm, thúc đẩy nhu cầu sử dụng token, và tăng giá trị cho những token còn lại.
Ví dụ: một phần phí trên các blockchain như BNB, Ethereum sẽ được đốt cháy), đồng nghĩa với việc chúng sẽ bị loại bỏ vĩnh viễn khỏi lưu thông để giảm nguồn cung token.
Theo quy luật cung/cầu, việc giảm nguồn cung token sẽ làm cho token trở nên khan hiếm hơn, từ đó tạo điều kiện cho một phản ứng tích cực trong giá trị của token.
Tổng kết
Trong bài phía trên, mình đã phân tích cụ thể giúp bạn đọc có thể hiểu được cấu tạo và vai trò của một tokenomics trong thị trường. Hi vọng rằng, thông qua bài viết này, mình đã mang đến cho các bạn một góc nhìn tổng quan nhất về các cách để kiếm lợi nhuận từ chính hành động tokenomics và ra được những quyết định sáng suốt trong quá trình trade coin. Đừng quên chia sẻ bài viết này nếu như bạn thấy nó hữu ích
