Đối với những nhà giao dịch mới thì có lẽ thuật ngữ Smart contract vẫn còn khá mới mẻ, tuy nhiên đây lại được xem là yếu tố cốt lõi không thể thiếu để đảm bảo một giao dịch được thực thi chính xác, minh bạc và không cần đến sự can thiệp của bên thứ ba. Trong bài viết ngày hôm nay hãy cùng Betomon tìm hiểu về khái niệm Smart contract, cũng như cách hoạt động và ứng dụng của smart contract trên nền tảng Blockchain.
Smart contract là gì?
Smart contract (Hợp đồng thông minh) là một thuật ngữ dùng để chỉ chương trình máy tính tự động thực thi các điều khoản đã được lập trình sẵn, chương trình này được lưu trữ hoàn toàn trên một Blockchain, đảm bảo sự minh bạch, an toàn và không thể thay đổi.
Nói một cách dễ hiểu thì đây là một hợp đồng kỹ thuật số tự động sẽ thực hiện các thỏa thuận đã được lập trình sắn giữa các bên tham gia và giúp việc truy dấu dễ dàng hơn. Hai bên khi giao dịch trên Blockchain, chỉ cần đưa ra cam kết trên nền tảng Blockchain mà không cần phải xác minh về danh tính hay niềm tin vào nhau. Smart Contract đảm bảo được nếu không đạt được các điều kiện cần đủ khởi tạo hợp đồng, thì hợp đồng này sẽ không được thực thi. Việc sử dụng Smart Contract đảm bảo việc giao dịch được bỏ qua bên thứ 3 làm trung gian. Giúp giảm được chi phí hoạt động và giúp hợp đồng minh bạch hơn.
Để bạn dễ hình dung thì mình sẽ lấy một ví dụ như sau:
Bạn muốn cho vay tiền điện tử nhưng không muốn thông qua các sàn giao dịch truyền thống bởi có phí cao và phức tạp, bạn sử dụng Smart contract trên nền tảng DeFi (Tài chính phi tập trung) để vay và nhận lãi suất. Bạn tạo một Smart contract trên một Blockchain tương thích với DeFi ví dụ như Ethereum. Và Smart contract này sẽ chứa các điều khoản về:
- Loại tiền điện tử được cho vay
- Lãi suất cho vay
- Thời hạn cho vay
- Điều khoản trả nợ
Bạn sẽ cung cấp số tiền điện tử của mình vào một pool (bể) cho vay được quản lý hoàn toàn bởi Smart contract. Sau khi cung cấp xong thì Smart contract sẽ từ động giúp bạn tìm đến đúng đối tượng cần vay và nó sẽ tự động kiểm tra xem người vay đó có đủ điều kiện vay hay không dựa vào các tiêu chí đã thiết lập từ đầu.
Nếu người vay đủ điều kiện, Smart contract sẽ tự động cho vay tiền điện tử từ “pool” của bạn. Và người vay kia sẽ phải trả lãi và gốc cho bạn theo đúng lịch trình đã được quy định sẵn trong Smart contract. Và đương nhiên quá trình thanh toán sẽ được Smart contract tự động thực hiện giúp cho bạn.
Lịch sử hình thành của Smart contract
Smart contract ra đời vào năm 1997 bởi Nick Szabo, theo ông thì mục đích ban đầu của mình khi tạo ra Smart contract là giúp giảm thiểu ian lận và tự động thực thi các điều khoản trên trên hợp đồng. Sau đó, trong một bài báo năm 1996, ông mở rộng tiềm năng của smart contract khi áp dụng chúng trong công nghệ, tài chính…
Nick Szabo là kỹ sư và nhà mật mã học (cryptographer) nổi tiếng vào thời kì đầu của thị trường crypto. Ông là nhà sáng lập ra Bit Gold, dự án được cộng đồng cho rằng là tiền thân của Bitcoin.
Đặc điểm của Smart contract
Tương tư như một hợp đồng truyền thống, Smart Contract cần có những đặc điểm riêng để đưa ra các điều khoản thỏa thuận một cách minh bạch và chính xác.
Một điểm khá thú vị chính là Smart Contract được hình thành dựa trên ý tưởng của Bitcoin. Theo đó việc gửi và nhận tiền không cần qua trung gian mà được tự động hóa và phân cấp một cách an toàn. Nhờ đó, Smart Contract giúp tăng tính bảo mật, độ tin cậy và khả năng truy cập không biên giới.
Một Smart Contract bao gồm 4 đặc điểm sau:
- Tự thực thi: Smart contract tự động thực thi mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba. Khi điều kiện được đáp ứng, chúng thực hiện các hành động được xác định trước.
- Không phụ thuộc vào bên thứ ba: Smart contract hoạt động độc lập và không phụ thuộc vào bất kỳ bên thứ ba nào như ngân hàng, luật sư hoặc tổ chức trung gian khác. Điều này giúp giảm thiểu chi phí và thời gian giao dịch.
- Không thể xóa hoặc thay đổi: Một khi smart contract được triển khai, chúng không thể bị xóa và thay đổi mà không cần sự đồng thuận của tất cả các bên tham gia. Điều này đảm bảo tính vẹn toàn của giao dịch giữa các bên.
- Tính minh bạch: Hợp đồng thông minh luôn được lưu trữ trên blockchain, do đó tất cả mọi người đều có thể kiểm tra thông tin trên hợp đồng, bao gồm điều khoản, thời gian thực hiện…
Ưu và nhược điểm của smart contract
Ưu điểm:
Như anh em đã thấy ở phần ví dụ thì khi sử dụng Smart contract đem lại cho nhà đầu tư rất nhiều những lợi thế, tuy nhiên để có cái nhìn tổng quát hơn thì mình đã tổng hợp tất cả những ưu điểm của Smart contract cho anh em như sau:
- Tính minh bạch: Đối với Smart contract thì các giao dịch và thông tin liên quan đến hợp đồng đều được ghi lại công khai và dễ dàng truy cập trên Blockchain. Việc này sẽ giúp tăng cường sự tin tưởng và minh bạch trong các giao dịch, loại bỏ những nghi ngờ về gian lận hoặc thao túng.
- Độ an toàn cao: Vì được bảo mật bởi công nghệ Blockchain nên Smart contract loại bỏ rủi ro gian lận và thao túng. Blockchain sử dụng mã hóa tiên tiến và cơ chế đồng thuận để bảo vệ thông tin và đảm bảo sự chính xác của các giao dịch.
- Tính hiệu quả: Smart contract tự động hóa các quy trình, tiết kiệm thời gian và chi phí. Smart Contract giúp loại bỏ các thủ tục giấy tờ rườm rà, giảm thiểu sự can thiệp của con người, từ đó tăng tốc độ xử lý các giao dịch.
- Không thể thay đổi: Các điều khoản của hợp đồng được ghi lại trên blockchain, không thể bị sửa đổi bởi bất kỳ bên nào. Điều này giúp đảm bảo sự công bằng và ràng buộc trong các thỏa thuận.
- Tự động thực thi: Smart Contract tự động thực thi các điều khoản khi các điều kiện được đáp ứng. Điều này loại bỏ rủi ro chậm trễ hoặc không thực hiện hợp đồng do yếu tố con người.
- Tiết kiệm chi phí: Smart Contract loại bỏ các bên trung gian và các thủ tục giấy tờ rườm rà, giúp tiết kiệm chi phí cho các giao dịch.
- Tăng cường khả năng truy cập: Smart Contract giúp mọi người dễ dàng tiếp cận với các dịch vụ tài chính và các dịch vụ khác mà không cần thông qua các bên trung gian.
Nhược điểm:
Bên cạnh những ưu điểm thì Smart contract còn tồn tại khá nhiều những nhược điểm như sau:
- Khó khăn trong việc lập trình: Lập trình Smart Contract đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao và khả năng hiểu biết sâu về Blockchain.
- Rất khó để sửa chữa lỗi: Sau khi được triển khai trên Blockchain, Smart Contract rất khó sửa chữa lỗi. Do đó, việc lập trình cần phải cẩn thận và kỹ lưỡng.
- Tính rủi ro bảo mật: Mặc dù Blockchain là công nghệ an toàn, nhưng vẫn có những rủi ro về bảo mật tiềm ẩn. Các lập trình viên phải đảm bảo Smart Contract được thiết kế an toàn và tránh được các lỗ hổng bảo mật.
- Hạn chế về khả năng tương tác: hiện nay Smart contract vẫn chưa có khả năng tương tác với các hệ thống bên ngoài Blockchain.
- Thiếu tính linh hoạt: chính vì được lập trình sẵn và không thể thay đổi sau khi được triển khai nên Smart contract có thể bị hạn chế tính linh hoạt trong các trường hợp cần thay đổi điều khoản của hợp đồng.
Ứng dụng của Smart contract trong crypto
Từ những năm 2021 trở lại đây thì Smart contract đã được sử dụng ở mọi ngóc ngách trên thị trường crypto, từ mua bán token cho tới sử dụng trong dịch vụ tài chính như Lending/Borrowing, Staking… Một số ứng dụng nổi bật của smart contract có thể kể đến như:
Flash Loan
Flash Loan là khoản vay chớp nhoáng ám chỉ một tính năng của một sản phẩm cho phép người dùng có thể vay tiền mà không cần tài sản thế chấp nhưng họ cần phải trả lại tiền đã vay trong cùng một giao dịch. Có nghĩa là thời gian vay và trả của người dùng phải vừa đủ thời gian hoàn thành một block hay giao dịch vay – giao dịch trả nợ được diễn ra trong cùng một block.
Ví dụ: Binance đang bán ETH là 1,000 USD và OKX bán ETH 1,100 USD, vậy nhà phát triển sẽ tạo một smart contract với cách thức hoạt động như sau:
- Đầu tiên, nhà phát triển vay Flash Loan 1 triệu USD trên một giao thức DeFi.
- Sau đó, anh lên Binance mua ETH và ngay lập tức bán trên OKX.
- Sau khi đã có lợi nhuận, nhà phát triển trả lại khoản vay 1 triệu USD cho giao thức.
Tất cả ba bước trên đều diễn ra trong vòng 1 – 2 phút, thậm chí vài giây, và đều được thực hiện bởi smart contract. Trong thị trường crypto đã có những trường hợp người dùng sử dụng phương thức này để kiếm lợi nhuận.
Swap token
Đây là một hành động của nhà đầu tư (NĐT) để trao đổi giữa hai hoặc nhiều loại tiền điện tử với nhau. Cuối của hành trình hoán đổi này, NĐT sẽ nhận được một đồng coin khác mà họ mong muốn ban đầu.
Ngoài hai hình thức trên, hầu hết các ứng dụng tại thị trường crypto đều được thiết kế và cung cấp bởi các smart contract trên blockchain, như Lending/Borrowing, airdrop…. Smart contract cho phép các nhà phát triển có thể thiết kế ra nhiều trường hợp sử dụng khác nhau.
Tổng kết
Tóm lại, Smart contract chương trình không thể thiếu khi tất cả dự án đều sử dụng chúng, từ DEX, Lending/Borrowing cho tới NFT, Marketplace… Hi vọng rằng, thông qua bài viết này, mình đã mang đến cho các bạn một góc nhìn tổng quan nhất về các cách để kiếm lợi nhuận từ chính hành động Smart contract mà chúng ta vẫn thao tác hàng này. Đừng quên chia sẻ bài viết này nếu như bạn thấy nó hữu ích nhé.
