Thị trường Blockchain đang thay đổi với tốc độ chóng mặt, cùng với đó là những công nghệ đột phá không ngừng ra đời. Tuy nhiên cùng với sự phát triển đó thì nền tảng này cũng phải đối mặt với nhiều thách thức đặc biệt là khả năng mở rộng và chi phí giao dịch. Mới đây có một công nghệ tên là Zksync sử dụng công nghệ Zero-knowledge đã giải quyết những vấn đề này và đưa clockchain đến gần hơn với tiềm năng phi thường của nó. Vậy Zksync là gì? Nó hoạt động như thế nào? Trong bài viết ngày hôm nay hãy cùng Betomon khám phá nhé!
Zksync là gì?
Zksync là một mạng lưới mở rộng layer-2 do Matter Labs phát triển dựa trên chứng minh kiến thức không tương tác (zk-SNARKs) cho Ethereum. Nói cách khác, Zksync cho phép bạn thực hiện các giao dịch nhanh hơn và chi phí thấp hơn trên mạng Ethereum, mà không phải hy sinh tính bảo mật.
Chắc hẳn anh sẽ thắc mắc mạng lưới mở rộng layer-2 là gì? Hay (zk-SNARKs) là gì?
Mạng lưới mở rộng layer-2: Zksync hoạt động như một lớp bổ sung trên Ethereum, giúp giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng của mạng lưới chính. Nó xử lý một phần lớn các giao dịch, giảm tải cho Ethereum và cải thiện hiệu suất.
Chứng minh kiến thức không tương tác (zk-SNARKs): zk-SNARKs là một kỹ thuật mật mã cho phép chứng minh tính hợp lệ của giao dịch mà không cần tiết lộ dữ liệu riêng tư. Điều này giúp Zksync hoạt động nhanh hơn và bảo mật hơn.
Betomon sẽ lấy ví dụ để anh em dễ hiểu:
Hãy tưởng tượng anh em muốn chuyển tiền từ ví Ethereum của mình sang ví của bạn bè. Trên Ethereum, giao dịch này có thể mất vài phút và tốn một khoản phí khá cao. Nhưng với Zksync, bạn có thể thực hiện giao dịch này nhanh chóng và với chi phí thấp hơn đáng kể.
Cách thức hoạt động của giao dịch trên Zksync: Bạn khởi tạo một giao dịch trên Zksync, ví dụ như chuyển ETH từ ví A sang ví B. Zksync sẽ xử lý giao dịch này một cách nhanh chóng và hiệu quả, sử dụng zk-SNARKs để đảm bảo tính bảo mật và tính hợp lệ. Sau khi giao dịch được xác nhận trên Zksync, dữ liệu được gửi lên Ethereum để được xác thực. Giao dịch được hoàn thành, và bạn bè của bạn sẽ nhận được ETH trong ví của họ.
Đặc biệt là ZKsync đã huy động được số tiền cực kỳ lớn lên đến 458 triệu USD từ các quỹ hàng đầu thị trường như A16z, DragonFly Capital, Blockchain Capital, Variant, Lightspeed Venture Partners,…
Điểm nổi bật của zkSync
- Khả năng tương thích cao với các dApps trên nền tảng
- Cross-chain (Cầu nối): Dễ dàng di chuyển tài sản giữa Layer 1 và Layer 2 một cách nhanh chóng
- Phí Gas thấp: Ngược lại so với mạng lưới Ethereum thì phí gas trên zkSync thấp hơn khoảng 100 lần
- Tốc độ nhanh: HIện tại khoản 2000 giao dịch mỗi giây (TPS)
- Bảo mật an toàn
- Hỗ trợ Multisig
- Đa dạng hóa trải nghiệm trên mạng lưới Ethereum
Đội ngũ phát triển dự án
Đằng sau dự án ZKsync là đội ngũ phát triển tài năng đến từ Matter Labs, một công ty có trụ sở tại Berlin, Đức. Đội ngũ này chủ yếu bao gồm các chuyên gia đến từ châu Âu, với một số thành viên lựa chọn giữ ẩn danh. Tuy nhiên, CEO Alex Gluchowski cùng các đồng sáng lập và quản lý cấp cao khác đã đại diện công khai cho công ty.
Matter Labs nổi tiếng với tầm nhìn tiên phong trong việc mở rộng quy mô cho mạng lưới Ethereum bằng công nghệ ZK. Tầm nhìn của Matter Labs là xây dựng một Layer 2 theo mô hình Rollup để tiết kiệm phí gas và không hạn chế hiệu suất hoạt động. Với sự tương thích với máy ảo Ethereum (EVM) và hỗ trợ ngôn ngữ Solidity, nền tảng này hứa hẹn sẽ trở thành một môi trường phát triển ứng dụng phi tập trung mạnh mẽ và linh hoạt.
Quỹ đầu tư
Với tổng số vốn huy động lên đến 458 triệu USD qua 5 vòng gọi vốn, zkSync đã khẳng định vị thế là dự án Layer 2 được cộng đồng đầu tư ưa chuộng nhất.
- 23/09/2019: Vòng Seed huy động 2 triệu USD được dẫn đầu bởi Placeholder Ventures cùng sự tham gia của các quỹ như DragonFly Capital, 1kx, Hashed Fund, Dekrypt Capital.
- 01/10/2021: Vòng Series A huy động với số tiền 6 triệu USD từ các quỹ A16z, 1kx, DragonFly Capital, Union Square Ventures, Placeholder Ventures.
- 08/11/2021: Vòng Series B huy động thành công 50 triệu USD được dẫn đầu bởi A16z, cùng sự tham gia của DragonFly Capital, Consensys, OKX Ventures, 1kx, Placeholder Ventures,…
- 27/01/2022: Việc BitDAO, DAO lớn nhất thị trường với quy mô hơn 2 tỷ USD, đầu tư 200 triệu USD vào zkSync đã tạo nên một dấu mốc quan trọng, chứng tỏ sức hút mạnh mẽ của dự án này.
- 16/11/2022: Vòng Series C huy động thành công 200 triệu USD được dẫn đầu bởi DragonFly Capital, Blockchain Capital và sự tham gia của các quỹ A16z, Variant, Lightspeed Venture Partners.
Với số vốn khổng lồ và sự hậu thuẫn của các quỹ đầu tư hàng đầu, zkSync đang trên đà trở thành một trong những giải pháp Layer 2 hàng đầu, góp phần mở rộng quy mô và nâng cao hiệu suất cho mạng lưới Ethereum.
Sản phẩm của zkSync
ZKsync Lite
Ra mắt vào giữa năm 2020, zkSync Lite là một trong những dự án Layer 2 tiên phong áp dụng công nghệ zk-Rollup để giải quyết bài toán về phí giao dịch cao và tốc độ chậm trên Ethereum. Mục tiêu ban đầu của zkSync Lite là cung cấp một lớp thanh toán hiệu quả, với chi phí thấp và tốc độ xử lý nhanh chóng.
Tuy nhiên, một hạn chế lớn của zkSync Lite là việc không tương thích với máy ảo Ethereum (EVM). Điều này đồng nghĩa với việc các nhà phát triển không thể tận dụng những kiến thức và công cụ đã có sẵn để xây dựng ứng dụng trên nền tảng này. Thay vào đó, zkSync Lite sử dụng một ngôn ngữ lập trình riêng, khiến việc phát triển trở nên khó khăn hơn và hạn chế sự tham gia của cộng đồng developer.
Các dự án trên ZKsync Lite chủ yếu làm về Payment, Swap, NFT. Trong đó, nổi nhất là Zigzag (DEX Orderbook Onchain) và một số dự án như Phezzan Protocol, zkLite Exchange, Beefy,…
Hiện tại có lượng tài sản trị giá hơn 90 triệu USD trên chuỗi ZKsync Lite. Nhưng hệ sinh thái này gần như không còn hoạt động từ người dùng và đội ngũ Matter Labs cũng đã ngừng phát triển chuỗi này kể từ khi ra mắt ZKsync Era.
ZKsync Era
Sau những bài học rút ra từ zkSync Lite, Matter Labs đã quyết định chuyển hướng sang phát triển zkSync Era – một giải pháp Layer 2 hoàn toàn mới, tích hợp zkEVM. Nhờ sự tương thích cao với Ethereum, zkSync Era đã thu hút được sự quan tâm lớn từ cộng đồng các nhà phát triển. Việc hỗ trợ ngôn ngữ Solidity giúp các dự án trên Ethereum có thể dễ dàng di chuyển sang zkSync Era, mở ra cơ hội phát triển hệ sinh thái một cách nhanh chóng.
Với cách tiếp cận này, ZKsync Era đã nhanh chóng đạt được TVL gần mốc 200 triệu USD chỉ sau chưa đầy 1 tháng ra mắt. Và lọt vào top 3 Layer 2 có TVL cao nhất, chỉ xếp sau Arbitrum và Optimism. Nhưng cho đến hiện tại, ZKsync đã bị bỏ lại khá xa khi TVL còn thua cả đối thủ cạnh tranh trực tiếp là StarkNet.
Tính đến nửa đầu năm 2024, zkSync Era đã có một hệ sinh thái với gần 200 ứng dụng phi tập trung (dApp) hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong đó, DeFi là mảng nổi bật nhất với hơn 100 dApp, bao gồm các sàn giao dịch phi tập trung như SyncSwap, Koi Finance, zkSwap Finance, các giao thức cho vay như ZeroLend, Velocore, và các dự án về giao dịch phái sinh như Maverick Protocol, Satori Perp.
Ngòai ra, các mảng khác như Games, Bridge, NFT, Social, Payment, Infrastructure, Privacy,… vẫn có dự án hoạt động nhưng vẫn chưa được ZKsync Era chú trọng phát triển.
ZK Stack
ZK Stack là bộ công cụ phát triển do zkSync tạo ra, nhằm hỗ trợ các nhà phát triển xây dựng các chuỗi khối Layer 2 và Layer 3 tùy chỉnh dựa trên công nghệ zkEVM. Những chuỗi khối được xây dựng trên ZK Stack được gọi là ZK Chain hoặc Hyperchain. Điểm đặc biệt của ZK Stack là khả năng linh hoạt cho phép các Hyperchain thay đổi vị trí giữa Layer 2 và Layer 3 tùy theo nhu cầu sử dụng.
Các Hyperchain được kết nối với nhau thông qua Hyperbridge do ZKsync phát triển. Nhờ đó mà tài sản có thể di chuyển dễ dàng giữa các Hyperchain chỉ sau vài phút xác nhận. Bản chất tài sản gốc được khóa trên Ethereum và cầu nối này giúp đốt hay in bản sao trên các Hyperchain. Và giao dịch xuyên chuỗi này sẽ được xác thực trên Ethereum để có tính bảo mật cao nhất.
Vì mới ra mắt nên chưa có nhiều dự án sử dụng ZK Stack. Một vài cái tên đang phát triển với bộ công cụ này như GRTV (Derivatives), Sophon (Modular Blockchain được phát triển bởi đội ngũ ZKsync huy động thành công 70 triệu USD), Tevaera (Gaming),…
Với khả năng tùy biến cao và tính bảo mật mạnh mẽ, ZK Stack được kỳ vọng sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành công nghiệp blockchain. Việc cho phép các nhà phát triển tạo ra các chuỗi khối tùy chỉnh sẽ thúc đẩy sự đa dạng hóa các ứng dụng blockchain và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
zkPorter
zkPorter là một lớp dữ liệu khả dụng (data availability layer – DA layer) được phát triển để giải quyết bài toán về khả năng mở rộng của zkSync Era và các ZK Chain. Tương tự như các giải pháp DA khác như EigenDA hay Celestia, zkPorter đảm nhiệm việc lưu trữ dữ liệu chứng minh giao dịch, giúp zkSync đạt được thông lượng giao dịch cực cao lên tới 20.000 giao dịch mỗi giây (TPS) với chi phí giao dịch cực thấp.
zkPorter là một mạng lưới Validator sử dụng Token gốc của ZKsync làm cổ phần và hoạt động theo cơ chế PoS. Nếu trình Validator có hành vi xấu thì cổ phần của họ sẽ bị đóng băng hoặc cắt giảm.
zkPorter được kỳ vọng sẽ ra mắt vào năm 2024 và đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường khả năng mở rộng và thân thiện với người dùng của zkSync. Bằng cách tách biệt việc lưu trữ dữ liệu giao dịch ra khỏi lớp thực thi hợp đồng thông minh, zkPorter giúp giảm tải cho zkEVM và cải thiện hiệu suất của hệ thống. Đồng thời, việc sử dụng cơ chế đồng thuận PoS giúp giảm thiểu chi phí năng lượng và tăng tính phi tập trung của mạng lưới.
Tổng kết
ZKsync là một dự án kỳ vọng sẽ phát triển mạnh vào năm 2024. Tầm nhìn của đội ngũ phát triển cũng rất tham vọng và theo hướng dài hạn. Với sản phẩm zkPorter và đồng ZK sắp ra mắt trong thời gian tới có thể là tiền đề để dự án cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ. Hy vọng với bài viết này của Betomon anh em sẽ có thêm kiến thức về nền tảng mới này và vận dụng vào trong quá trình Trade Coin của mình.
